Ο Ευσέβιος Καισαρειας αναφέρει τουλάχιστον 17 φορές το εδάφιο στο Ματθ, 28,19 που είπε ο Χριστός προς τους μαθητές Του ως εξης. " Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα εθνη εν τω ονόματι μου"
Ο Ευσέβιος δηλ . στα ευρεθεντα κειμενά του παραλειπει την φράση " βαπτίζοντες στο ονομα του Πατρός και του Υιού και του Αγιου Πνευματος
".
Ο Ευσέβιος Καισαρείας στην Εκκλησιαστική του Ιστορία ,όταν αναφέρεται στο τι είπε ο Χριστός προς τους μαθητές Του λίγο πριν αναληφθεί, δεν λέγει καθόλου περί βαπτίσεως στο όνομα της Τριάδος αλλά μόνο λέγει το εξης: ΠΟΡΕΥΘΕΝΤΕΣ ΜΑΘΗΤΕΥΣΑΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΘΝΗ ΕΝ ΤΩ ΟΝΟΜΑΤΙ ΜΟΥ" ! Προφανώς ο Ευσέβιος Καισαρείας για να το γράφει έτσι σημαίνει ότι το διάβαζε από το αρχαίο ελληνικό κείμενο του Ευαγγελίου του Ματθαίου το οποίο μεν υπήρχε επί των ημερών του, αλλά εξαφανίσθηκε δε επί των ημερών της επικρατησασας τριαδοθε-ι-στικης αποστασίας .
Ο Ευσέβιος Καισαρείας αναφέρει την διατύπωση του Κυρίου "περί μαθητεύσεως πάντων των εθνών εν τω ονόματί Μου" , η οποία συμφωνεί με την αντίστοιχη ρήση του Κυρίου που αναφέρεται στο ευαγγελίο του Λουκά και όπου δεν υπαρχει το βάπτισμα στο όνομα της τριάδος! Βλ. κατά Λουκά Ευαγγέλιο κεφ.24,47
"...και είπεν αυτοίς κηρυχθήναι εν τω ονόματι Αυτού μετάνοιαν εις άφεσιν αμαρτιών εις πάντα τα έθνη αρξάμενοι απο Ιερουσαλήμ υμείς μαρτυρες τούτων
Τα τεκμήρια για του λόγου το αληθές βρίσκονται σε αρχαία έργα του Ευσεβίου Καισαρείας, τα οποία αναφέρει ο Frederick Cornwallis Conybeare (1856-1924), ένας Βρετανός ανατολιστής, αρμενολόγος και κριτικός κειμένων, καθώς και ειδικός στην κριτική ανάλυση βιβλικών και πατερικών κειμένων, ο οποίος το 1901 δημοσίευσε ένα βαρυσήμαντο άρθρο με τίτλο "The Eusebian Form of the Text of Matthew 28:19" στο περιοδικό Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft, το οποίο και αναδημοσιεύουμε παρακάτω σε pdf.
Η παρούσα ανάρτηση περιλαμβάνει και μετάφραση των κυριότερων σημείων της μελέτης του Conybeare στα ελληνικά.
Τα αρχαία γραπτα του Ευσεβίου είναι αποκαλυπτικά και αποτελούν αδιαψευστα ιστορικα τεκμήρια που φανερώνουν ότι Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΝΤΟΛΗ ΠΟΥ ΕΔΩΣΕ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΈΣ ΤΟΥ ΠΡΙΝ ΑΝΑΛΗΦΘΕΙ ΗΤΑΝ: "ΠΟΡΕΥΘΕΝΤΕΣ ΜΑΘΗΤΕΥΣΑΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΘΝΗ ΕΝ ΤΩ ΟΝΟΜΑΤΙ ΜΟΥ"
Τούτο δυστυχώς σημαίνει ότι όποιος βαπτίσθηκε στο όνομα της Τριάδος δεν υπάκουσε σ' αυτό που ο Χριστός είπε , αλλά υπάκουσε σε παραδόσεις και εντάλματα ανθρώπων ψευδοθρησκευομενων.
Ο Frederick Cornwallis Conybeare (1856-1924) ήταν ένας Βρετανός ανατολιστής, αρμενολόγος και κριτικός κειμένων. Ήταν ένας σημαντικός μελετητής της Αρμενικής γλώσσας και λογοτεχνίας, καθώς και ειδικός στην κριτική ανάλυση βιβλικών και πατερικών κειμένων.
Αντικειμενο της μελέτης αυτής είναι το εδάφιο στον Ματθαίο 28:19 το οποιο ο Ευσεβιος Καισαρείας αναφέρει στα αρχαια κειμενά του διαφορετικά απο οτι έχουμε σημερα στα δημοσιευμενα κειμενα της Αγιας Γραφης.
Ο Ευσέβιος Καισαρειας αναφέρει τουλάχιστον 17 φορές το εδάφιο στο Ματθ, 28,19 που είπε ο Χριστός προς τους μαθητές Του ως εξης. " Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα εθνη εν τω ονόματι μου"
Ο Ευσέβιος δηλ . στα ευρεθεντα κειμενα του παραλειπει την φράση " το βαπτίζοντες στο ονομα του Πατρός και του Υιού και του Αγιου Πνευματος ".
Τα ακόλουθα τεκμήρια από έργα του Ευσεβίου υπονοούν μια άλλη μορφή κειμένου:
Σχόλιο στους Ψαλμούς. Έκδοση Migne Τόμος 23, στήλη 569: Πλην αλλά πρώτους τους από του Ισραήλ καλεί... λέγων: "Ουκ ήλθον ει μη εις τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ" (Ματθαίος 15, 24)· και τοις αποστόλοις δε αυτού πρώτοις αυτοίς κηρύσσειν το ευαγγέλιον παρήνει φάσκων: "Εις οδόν εθνών μη απέλθητε, και εις πόλιν Σαμαρειτών μη εισέλθητε· πορεύεσθε δε μάλλον προς τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ" (Ματθαίος 10, 5-6).
Σε πιο ελεύθερη απόδοση στα σύγχρονα ελληνικά:
Τα ακόλουθα αποδεικτικά στοιχεία από έργα του Ευσεβίου υποδηλώνουν μια διαφορετική εκδοχή του κειμένου:
Σχόλιο στους Ψαλμούς. Έκδοση Migne Τόμος 23, στήλη 569: Ωστόσο, πρώτα καλεί αυτούς που προέρχονται από τον Ισραήλ... λέγοντας: "Δεν ήρθα παρά μόνο για τα χαμένα πρόβατα του οίκου Ισραήλ" (Ματθαίος 15, 24)· και στους αποστόλους του πρώτα συμβούλευε να κηρύξουν το ευαγγέλιο σε αυτούς, λέγοντας: "Μην πάτε στο δρόμο των εθνικών, και μην μπείτε σε πόλη των Σαμαρειτών· αλλά πηγαίνετε μάλλον στα χαμένα πρόβατα του οίκου Ισραήλ" (Ματθαίος 10, 5-6)
σελίς 276
Έπειτα, εκείνος πρόσταξε τους μαθητές του να ευαγγελίζονται όλα τα έθνη στο όνομά του.
Οι απόστολοι, αφού διατάχθηκαν από τον ίδιο τον Σωτήρα να μαθητεύσουν όλα τα έθνη, εμπνευσμένοι από τη δύναμή του, ξεκίνησαν την πορεία τους προς όλα τα έθνη, διέσχισαν τις βάρβαρες φυλές και διέτρεξαν ολόκληρη την οικουμένη.
Στον Ψαλμό 65, 6 λέει: "Εκεί θα ευφρανθούμε μαζί του", και προσθέτει: "σε αυτόν που δεσπόζει με τη δύναμή του αιώνια". Θα καταλάβεις το νόημα αυτού ακούγοντας τον Σωτήρα να λέει: "Μου δόθηκε κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη· πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη στο όνομά μου". Γι' αυτό, σύμφωνα με τον Ακύλα, λέγεται "σε αυτόν που εξουσιάζει με τη δύναμή του αιώνια".
Στον Ψαλμό 67, 31-36, με απλά λόγια είπε στους μαθητές του: "Ελάτε, ακολουθήστε με και θα σας κάνω ψαράδες ανθρώπων", και με τη δύναμή του το έκανε πράξη. Και πάλι τους διέταξε λέγοντας "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη στο όνομά μου". Έμπρακτα έδειξε τη δύναμή του και ξανά είπε: "Πρέπει να κηρυχθεί το ευαγγέλιο της βασιλείας".
Στον Ψαλμό 76, 20 λέει: Όπως στη θάλασσα έγινε ο δρόμος του και τα μονοπάτια του στα πολλά νερά, και τα ίχνη του δεν αναγνωρίζονται, έτσι θα καταλάβεις αν προσέξεις την υπόσχεσή του προς τους μαθητές που λέει "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη στο όνομά μου" και "Ιδού, εγώ είμαι μαζί σας όλες τις ημέρες μέχρι τη συντέλεια του κόσμου".
Στον Ψαλμό 94, 3: "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη". Βλέπεις πώς κ.τ.λ.
Σχόλιο στον Ησαΐα 18: "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη στο όνομά μου". Πορευόμενοι δε, γίνεστε ελαφροί κ.τ.λ.
Στο "Απόδειξη του Ευαγγελίου" Ι, 3: Εύλογα ο Σωτήρας και Κύριός μας Ιησούς, ο Υιός του Θεού, μετά την ανάστασή του από τους νεκρούς, είπε στους μαθητές του "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη" και πρόσθεσε "διδάσκοντάς τους να τηρούν όλα όσα σας έχω εντείλει". Γιατί δεν τους πρόσταξε να διδάσκουν τους νόμους του Μωυσή σε όλα τα έθνη, αλλά όσα ο ίδιος είχε εντείλει. Αυτά ήταν όσα περιέχονται στα Ευαγγέλιά του.
Στο "Απόδειξη του Ευαγγελίου" Ι, 4: Ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός που προήλθε από τη Σιών...
σ.277
Ο ευαγγελικός λόγος που προήλθε από τον Σωτήρα μας Ιησού Χριστό και τους αποστόλους του, ξεκίνησε από τη Σιών και διαδόθηκε σε όλα τα έθνη. Είναι προφανές ότι από την Ιερουσαλήμ και το όρος Σιών που βρίσκεται κοντά της... ο νόμος της καινής διαθήκης του ξεκίνησε και από εκεί προχώρησε, σύμφωνα με τα λόγια του, τα οποία είπε στους μαθητές του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν". Και αυτά ήταν τα μαθήματα και οι διδασκαλίες της καινής διαθήκης.
Ο Σωτήρας και Κύριός μας δεν σκέφτηκε ούτε τόλμησε, αλλά με μία φράση και μία φωνή είπε στους μαθητές του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν", και έτσι έκανε πράξη τον λόγο του.
Αυτός που δεν σκέφτηκε τίποτα θνητό και ανθρώπινο, δες αν πράγματι δεν εξέφρασε τη φωνή του Θεού, λέγοντας στους ταπεινούς μαθητές του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη". Και πώς θα απαντούσαν οι μαθητές στον δάσκαλο, λέγοντας "Πώς θα είναι αυτό δυνατόν για εμάς;". Αυτά θα έλεγαν ή θα σκέφτονταν οι μαθητές του Ιησού, αλλά ο δάσκαλος με την προσθήκη μιας λέξης τους έδωσε τη λύση στις απορίες τους, λέγοντας "εν τω ονόματί μου". Γιατί δεν τους πρόσταξε απλά και αόριστα να μαθητεύσουν όλα τα έθνη, αλλά με την αναγκαία προσθήκη "εν τω ονόματι αυτού". Επειδή η δύναμη του ονόματός του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε ο απόστολος να πει ότι "ο Θεός του χάρισε το όνομα το υπεράνω παντός ονόματος, ίνα εν τω ονόματι Ιησού παν γόνυ κάμψη επουρανίων και επιγείων και καταχθονίων". Εύλογα, φανερώνοντας την αρετή της δύναμης του ονόματός του που ήταν κρυμμένη από τους πολλούς, είπε στους μαθητές του "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου".
Πρέπει να ομολογήσουμε ότι δεν θα μπορούσαν να επιτύχουν αυτό το τόλμημα χωρίς θεϊκή και υπεράνθρωπη δύναμη και βοήθεια από Αυτόν που τους είπε: "Μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". Λέγοντας αυτό, τους έδωσε μια υπόσχεση με την οποία θα μπορούσαν να αποκτήσουν θάρρος και να αφοσιωθούν πρόθυμα στο έργο τους. Τους είπε: "Και ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος".
Το παραπάνω απόσπασμα εμφανίζεται στη Συριακή Θεοφάνεια v, 49, χωρίς καμία διαφορά.
στη σ. 278
Απόδειξη Ευαγγελίου IX, στήλη 693, σελ. 445: Και στους μαθητές του, μετά την απόρριψη εκείνων (δηλαδή των Ιουδαίων), προστάζει: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". Έτσι λοιπόν εμείς, τα έθνη, γνωρίσαμε και δεχτήκαμε τον προαναγγελθέντα και από τον Πατέρα απεσταλμένο προφήτη.
Παρακάτω αναφέρεται σε τρια αποδεικτικά αποσπάσματα του κειμένου του Ευσέβιου για τα οποια ο συγγραφευς λέγει περιληπτικά
Το απόσπασμα 14 αναφέρεται στο έργο "Θεοφάνεια" του Ευσεβίου, το οποίο μεταφράστηκε από τον Δρ. Samuel Lee το 1842-1843. Το κείμενο προέρχεται από έναν κώδικα του Βρετανικού Μουσείου που χρονολογείται το 411 μ.Χ.
σ αυτο το απόσπασμα παρατίθεται η εντολή του Ιησού προς τους μαθητές του: "Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ ὀνόματί μου, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν."
Το κείμενο συνεχίζει αναλύοντας αυτή την εντολή, τονίζοντας τη σημασία της φράσης "εν τω ονόματί μου". Εξηγεί ότι αυτή η προσθήκη έδωσε στους μαθητές τη δύναμη να εκπληρώσουν την αποστολή τους, καθώς το όνομα του Ιησού έχει υπέρτατη εξουσία στον ουρανό και στη γη.
Το απόσπασμα καταλήγει αναφέροντας ότι ο Ιησούς αποκάλυψε τη δύναμη του ονόματός του, η οποία ήταν κρυμμένη από τους πολλούς, προσθέτοντας τη φράση "εν τω ονόματί μου" στην εντολή του.
ιδού τα αποσπασματα14-16 στα ελληνικά
-14 . Το Ματθαίος 28, 19-20 αναφέρεται τρεις φορές στο πέμπτο βιβλίο της Θεοφάνειας του Ευσέβιου, που εκδόθηκε και μεταφράστηκε από τον Δρ. Samuel Lee το 1842 και 1843. Ο Lee πήρε το κείμενό του από τον Νιτριακό Κώδικα του Βρετανικού Μουσείου που γράφτηκε το 411 μ.Χ. Η πρώτη αναφορά γίνεται στο V, 17, ως εξής (βλ. Lee Theoph. στα Αγγλικά σελ. 298): "Αυτός (ο Σωτήρας) με μία μόνο λέξη και με έναν μόνο χρησμό, είπε στους μαθητές του, Πηγαίνετε και κάνετε μαθητές όλους τους λαούς στο όνομά μου, και διδάξτε τους να τηρούν όλα όσα σας έχω εντείλει. Και η πράξη ακολούθησε τον λόγο. Και αμέσως (κυριολεκτικά: κατ' εικόνα του) έγιναν μαθητές σε σύντομο χρονικό διάστημα όλες οι φυλές των Ελλήνων μαζί και των βαρβάρων. Αλλά ο νόμος δεν ήταν σε βιβλίο του Σωτήρα, αλλά άγραφος ήταν η εντολή του που σπάρθηκε ανάμεσα σε όλους τους λαούς".
Σχόλιο στον Ησαΐα 18: "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη στο όνομά μου". Πορευόμενοι δε, γίνεστε ελαφροί κ.τ.λ.
Στο "Απόδειξη του Ευαγγελίου" Ι, 3: Εύλογα ο Σωτήρας και Κύριός μας Ιησούς, ο Υιός του Θεού, μετά την ανάστασή του από τους νεκρούς, είπε στους μαθητές του "Πορευθείτε και μαθητεύσατε όλα τα έθνη" και πρόσθεσε "διδάσκοντάς τους να τηρούν όλα όσα σας έχω εντείλει". Γιατί δεν τους πρόσταξε να διδάσκουν τους νόμους του Μωυσή σε όλα τα έθνη, αλλά όσα ο ίδιος είχε εντείλει. Αυτά ήταν όσα περιέχονται στα Ευαγγέλιά του.
Στο "Απόδειξη του Ευαγγελίου" Ι, 4: Ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός που προήλθε από τη Σιών...
σ.277
Ο ευαγγελικός λόγος που προήλθε από τον Σωτήρα μας Ιησού Χριστό και τους αποστόλους του, ξεκίνησε από τη Σιών και διαδόθηκε σε όλα τα έθνη. Είναι προφανές ότι από την Ιερουσαλήμ και το όρος Σιών που βρίσκεται κοντά της... ο νόμος της καινής διαθήκης του ξεκίνησε και από εκεί προχώρησε, σύμφωνα με τα λόγια του, τα οποία είπε στους μαθητές του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν". Και αυτά ήταν τα μαθήματα και οι διδασκαλίες της καινής διαθήκης.
Ο Σωτήρας και Κύριός μας δεν σκέφτηκε ούτε τόλμησε, αλλά με μία φράση και μία φωνή είπε στους μαθητές του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν", και έτσι έκανε πράξη τον λόγο του.
Αυτός που δεν σκέφτηκε τίποτα θνητό και ανθρώπινο, δες αν πράγματι δεν εξέφρασε τη φωνή του Θεού, λέγοντας στους ταπεινούς μαθητές του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη". Και πώς θα απαντούσαν οι μαθητές στον δάσκαλο, λέγοντας "Πώς θα είναι αυτό δυνατόν για εμάς;". Αυτά θα έλεγαν ή θα σκέφτονταν οι μαθητές του Ιησού, αλλά ο δάσκαλος με την προσθήκη μιας λέξης τους έδωσε τη λύση στις απορίες τους, λέγοντας "εν τω ονόματί μου". Γιατί δεν τους πρόσταξε απλά και αόριστα να μαθητεύσουν όλα τα έθνη, αλλά με την αναγκαία προσθήκη "εν τω ονόματι αυτού". Επειδή η δύναμη του ονόματός του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε ο απόστολος να πει ότι "ο Θεός του χάρισε το όνομα το υπεράνω παντός ονόματος, ίνα εν τω ονόματι Ιησού παν γόνυ κάμψη επουρανίων και επιγείων και καταχθονίων". Εύλογα, φανερώνοντας την αρετή της δύναμης του ονόματός του που ήταν κρυμμένη από τους πολλούς, είπε στους μαθητές του "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου".
Πρέπει να ομολογήσουμε ότι δεν θα μπορούσαν να επιτύχουν αυτό το τόλμημα χωρίς θεϊκή και υπεράνθρωπη δύναμη και βοήθεια από Αυτόν που τους είπε: "Μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". Λέγοντας αυτό, τους έδωσε μια υπόσχεση με την οποία θα μπορούσαν να αποκτήσουν θάρρος και να αφοσιωθούν πρόθυμα στο έργο τους. Τους είπε: "Και ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος".
Το παραπάνω απόσπασμα εμφανίζεται στη Συριακή Θεοφάνεια v, 49, χωρίς καμία διαφορά.
στη σ. 278
Απόδειξη Ευαγγελίου IX, στήλη 693, σελ. 445: Και στους μαθητές του, μετά την απόρριψη εκείνων (δηλαδή των Ιουδαίων), προστάζει: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". Έτσι λοιπόν εμείς, τα έθνη, γνωρίσαμε και δεχτήκαμε τον προαναγγελθέντα και από τον Πατέρα απεσταλμένο προφήτη.
Παρακάτω αναφέρεται σε τρια αποδεικτικά αποσπάσματα του κειμένου του Ευσέβιου για τα οποια ο συγγραφευς λέγει περιληπτικά
Το απόσπασμα 14 αναφέρεται στο έργο "Θεοφάνεια" του Ευσεβίου, το οποίο μεταφράστηκε από τον Δρ. Samuel Lee το 1842-1843. Το κείμενο προέρχεται από έναν κώδικα του Βρετανικού Μουσείου που χρονολογείται το 411 μ.Χ.
σ αυτο το απόσπασμα παρατίθεται η εντολή του Ιησού προς τους μαθητές του: "Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ ὀνόματί μου, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν."
Το κείμενο συνεχίζει αναλύοντας αυτή την εντολή, τονίζοντας τη σημασία της φράσης "εν τω ονόματί μου". Εξηγεί ότι αυτή η προσθήκη έδωσε στους μαθητές τη δύναμη να εκπληρώσουν την αποστολή τους, καθώς το όνομα του Ιησού έχει υπέρτατη εξουσία στον ουρανό και στη γη.
Το απόσπασμα καταλήγει αναφέροντας ότι ο Ιησούς αποκάλυψε τη δύναμη του ονόματός του, η οποία ήταν κρυμμένη από τους πολλούς, προσθέτοντας τη φράση "εν τω ονόματί μου" στην εντολή του.
ιδού τα αποσπασματα14-16 στα ελληνικά
-14 . Το Ματθαίος 28, 19-20 αναφέρεται τρεις φορές στο πέμπτο βιβλίο της Θεοφάνειας του Ευσέβιου, που εκδόθηκε και μεταφράστηκε από τον Δρ. Samuel Lee το 1842 και 1843. Ο Lee πήρε το κείμενό του από τον Νιτριακό Κώδικα του Βρετανικού Μουσείου που γράφτηκε το 411 μ.Χ. Η πρώτη αναφορά γίνεται στο V, 17, ως εξής (βλ. Lee Theoph. στα Αγγλικά σελ. 298): "Αυτός (ο Σωτήρας) με μία μόνο λέξη και με έναν μόνο χρησμό, είπε στους μαθητές του, Πηγαίνετε και κάνετε μαθητές όλους τους λαούς στο όνομά μου, και διδάξτε τους να τηρούν όλα όσα σας έχω εντείλει. Και η πράξη ακολούθησε τον λόγο. Και αμέσως (κυριολεκτικά: κατ' εικόνα του) έγιναν μαθητές σε σύντομο χρονικό διάστημα όλες οι φυλές των Ελλήνων μαζί και των βαρβάρων. Αλλά ο νόμος δεν ήταν σε βιβλίο του Σωτήρα, αλλά άγραφος ήταν η εντολή του που σπάρθηκε ανάμεσα σε όλους τους λαούς".
-15 Θεοφάνεια V, 46: "Αλλά αυτός που δεν χρησιμοποίησε τίποτα ανθρώπινο ή θνητό, δες πώς στ' αλήθεια παραχώρησε ξανά τον χρησμό του Θεού, με τα λόγια που είπε στους μαθητές του, τους αδύναμους, λέγοντας, Πηγαίνετε και κάνετε μαθητές όλους τους λαούς... Αυτά τα πράγματα (δηλαδή πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Πώς να κηρύξουμε στους Ρωμαίους κλπ.) οι μαθητές του Σωτήρα μας θα είχαν πει ή σκεφτεί, έτσι με μία μόνο προσθήκη μιας λέξης, έλυσε το σύνολο αυτών των πραγμάτων για τα οποία αμφέβαλλαν, το σύνολο αυτών τους το ανέθεσε λέγοντας, νικήστε στο όνομά μου. Γιατί δεν τους διέταξε απλά και χωρίς διάκριση να πάνε και να κάνουν μαθητές όλους τους λαούς, αλλά με αυτή τη σημαντική προσθήκη, που είπε, Στο όνομά μου. Γιατί λόγω της δύναμης του ονόματός του όλα αυτά συνέβησαν, όπως είπε ο Απόστολος, ο Θεός του έδωσε ένα όνομα ανώτερο από όλα τα ονόματα, ώστε στο όνομα του Ιησού να λυγίσει κάθε γόνατο, στον ουρανό και στη γη και κάτω από τη γη. Αναλόγως λοιπόν έδειξε την υπεροχή της κρυμμένης δύναμης που έκρυψε από τους πολλούς, Στο όνομά του, και πρόσθεσε τον χρησμό, Στο όνομά μου".
-16 Θεοφάνεια V, 49, σελ. 336: "Είμαι και πάλι αναγκασμένος να επανέλθω στο ζήτημα της αιτίας και να ομολογήσω ότι αυτοί (οι Μαθητές) δεν θα μπορούσαν να αναλάβουν αυτό το εγχείρημα παρά μόνο με μια θεία δύναμη που υπερβαίνει εκείνη του ανθρώπου, και με τη βοήθεια Εκείνου που τους είπε: "Πορευθείτε και μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". Και όταν τους το είπε αυτό, πρόσθεσε σε αυτό την υπόσχεση, με την οποία θα ενθαρρύνονταν τόσο ώστε να αφοσιωθούν πρόθυμα στα εντεταλμένα. Διότι τους είπε: "Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος".
επίσης στη σ.280 σημειωνουμε τι αναφέρεται στην Historia Ecclesiastica III, 5, 2: Σχετικά με τη διδασκαλία του κηρύγματος και την αποστολή τους σε όλα τα έθνη, ο Χριστός τους είπε με δύναμη: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου."
Επίσης αναφερονται γραπτα του Ευσέβιου που βρίσκονται στο υπ αριθμ. 20 Oratio de Laudibus Constantini 16, 8 (σ. 294 sq H): Ποιος ποτέ... απέκτησε τόση αρετή... ώστε να γεμίσει την ακοή και τη γλώσσα όλων των ανθρώπων στη γη με το όνομά του; Αλλά αυτό κανείς δεν το κατόρθωσε παρά μόνο ο δικός μας Σωτήρας μετά τη νίκη του επί του θανάτου· στους μαθητές του είπε με λόγια και εκπλήρωσε με έργα: "Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου", λέγοντάς τους, προλέγοντας και διακηρύσσοντας ότι το ευαγγέλιό του πρέπει να κηρυχθεί σε όλη την οικουμένη ως μαρτυρία σε όλα τα έθνη, και αμέσως με το λόγο ακολούθησε το έργο.
επίσης αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής :
"Έτσι έχουμε περίπου 17 μαρτυρίες της ανάγνωσης "εν τω ονόματί μου", με τον αποκλεισμό των λέξεων "βαπτίζοντες" και "του πατρός και του υιού και του αγίου πνεύματος". Έχουμε επίσης δύο αποσπάσματα, δηλαδή το 8 και το 9, που την ευνοούν. Ένα, δηλαδή το 18, που είναι αμφίβολο. Τουλάχιστον δύο που είναι ουδέτερα. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν και άλλα ουδέτερα αποσπάσματα, όπου η παράθεση εκτείνεται μόνο μέχρι τις λέξεις "τα έθνη", αλλά δεν άξιζε τον κόπο να συλλεχθούν.
Γίνεται και μια αναφορά για ενα ακόμη απόσπασμα που βρίσκεται στον Ποιμένα του Ερμά και είναι μια λιγότερο βέβαιη αναφορά, Simil. IX, 17, 4: "πάντα τα έθνη τα υπό τον ουρανόν κατοικούντα, ακούσαντα και πιστεύσαντα επί τω ονόματι εκλήθησαν [του υιού] του θεού. λαβόντες ουν την σφραγίδα μίαν φρόνησιν έσχον και ένα νουν."
Τα παραπάνω θα μπορούσαν σχεδόν εξίσου καλά να θεωρηθούν ότι αντηχούν το Λουκά 24, 47, αν και ο Harnack σχολιάζοντας τις λέξεις: πάντα τα έθνη, παρατηρεί: "Haec vox omnes expellit dubitationes; cf. Mt 28, 19." Πρέπει να σημειωθεί ότι το Λουκά 24, 47 με το κύριο σημείο του: αρξάμενοι από Ιερουσαλήμ, σπάνια απουσιάζει από το μυαλό του Ευσεβίου όταν παραθέτει το Ματθαίο 28, 19· και το απόσπασμα του Λουκά έχει τον αέρα του να είναι μια αναδιατύπωση του Ευσεβιανού κειμένου του Ματθαίου 28, 19. Διότι ο Λουκάς απλώς πρόσθεσε τις λέξεις μετάνοιαν εις άφεσιν αμαρτιών, και αντικατέστησε το κηρυχθήναι ... εις για το μαθητεύσατε.
-16 Θεοφάνεια V, 49, σελ. 336: "Είμαι και πάλι αναγκασμένος να επανέλθω στο ζήτημα της αιτίας και να ομολογήσω ότι αυτοί (οι Μαθητές) δεν θα μπορούσαν να αναλάβουν αυτό το εγχείρημα παρά μόνο με μια θεία δύναμη που υπερβαίνει εκείνη του ανθρώπου, και με τη βοήθεια Εκείνου που τους είπε: "Πορευθείτε και μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου". Και όταν τους το είπε αυτό, πρόσθεσε σε αυτό την υπόσχεση, με την οποία θα ενθαρρύνονταν τόσο ώστε να αφοσιωθούν πρόθυμα στα εντεταλμένα. Διότι τους είπε: "Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος".
επίσης στη σ.280 σημειωνουμε τι αναφέρεται στην Historia Ecclesiastica III, 5, 2: Σχετικά με τη διδασκαλία του κηρύγματος και την αποστολή τους σε όλα τα έθνη, ο Χριστός τους είπε με δύναμη: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου."
Επίσης αναφερονται γραπτα του Ευσέβιου που βρίσκονται στο υπ αριθμ. 20 Oratio de Laudibus Constantini 16, 8 (σ. 294 sq H): Ποιος ποτέ... απέκτησε τόση αρετή... ώστε να γεμίσει την ακοή και τη γλώσσα όλων των ανθρώπων στη γη με το όνομά του; Αλλά αυτό κανείς δεν το κατόρθωσε παρά μόνο ο δικός μας Σωτήρας μετά τη νίκη του επί του θανάτου· στους μαθητές του είπε με λόγια και εκπλήρωσε με έργα: "Πορευθέντες ουν μαθητεύσατε πάντα τα έθνη εν τω ονόματί μου", λέγοντάς τους, προλέγοντας και διακηρύσσοντας ότι το ευαγγέλιό του πρέπει να κηρυχθεί σε όλη την οικουμένη ως μαρτυρία σε όλα τα έθνη, και αμέσως με το λόγο ακολούθησε το έργο.
επίσης αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής :
"Έτσι έχουμε περίπου 17 μαρτυρίες της ανάγνωσης "εν τω ονόματί μου", με τον αποκλεισμό των λέξεων "βαπτίζοντες" και "του πατρός και του υιού και του αγίου πνεύματος". Έχουμε επίσης δύο αποσπάσματα, δηλαδή το 8 και το 9, που την ευνοούν. Ένα, δηλαδή το 18, που είναι αμφίβολο. Τουλάχιστον δύο που είναι ουδέτερα. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν και άλλα ουδέτερα αποσπάσματα, όπου η παράθεση εκτείνεται μόνο μέχρι τις λέξεις "τα έθνη", αλλά δεν άξιζε τον κόπο να συλλεχθούν.
Γίνεται και μια αναφορά για ενα ακόμη απόσπασμα που βρίσκεται στον Ποιμένα του Ερμά και είναι μια λιγότερο βέβαιη αναφορά, Simil. IX, 17, 4: "πάντα τα έθνη τα υπό τον ουρανόν κατοικούντα, ακούσαντα και πιστεύσαντα επί τω ονόματι εκλήθησαν [του υιού] του θεού. λαβόντες ουν την σφραγίδα μίαν φρόνησιν έσχον και ένα νουν."
Τα παραπάνω θα μπορούσαν σχεδόν εξίσου καλά να θεωρηθούν ότι αντηχούν το Λουκά 24, 47, αν και ο Harnack σχολιάζοντας τις λέξεις: πάντα τα έθνη, παρατηρεί: "Haec vox omnes expellit dubitationes; cf. Mt 28, 19." Πρέπει να σημειωθεί ότι το Λουκά 24, 47 με το κύριο σημείο του: αρξάμενοι από Ιερουσαλήμ, σπάνια απουσιάζει από το μυαλό του Ευσεβίου όταν παραθέτει το Ματθαίο 28, 19· και το απόσπασμα του Λουκά έχει τον αέρα του να είναι μια αναδιατύπωση του Ευσεβιανού κειμένου του Ματθαίου 28, 19. Διότι ο Λουκάς απλώς πρόσθεσε τις λέξεις μετάνοιαν εις άφεσιν αμαρτιών, και αντικατέστησε το κηρυχθήναι ... εις για το μαθητεύσατε.
